Spring me back to life

Hindi naman sikreto sa atin na kalugmok-lugmok ang naging lagay ng mundo nitong nakaraang dalawang buwan, at ang masaklap pa nito, panahon ito ng tag-araw. Summer. Summer vacation. Summer outings. Walang nagbakasyon at siguradong walang lumabas, dahil bawal. Malas lang na natapat pa ito sa kaarawan ko, na ngayong taon ay itinakda na sa 47 ang numerong malayo pa namang buminggo. Pero hindi tayo bumibinggo sa buhay sa mga nakaraang buwang ito.

Maraming pagbabago sa larangan natin, sa buhay natin, sa parehong propesyonal at personal na bahagi. May masaya, may mainam, pero mas marami pa ring masakit at masaklap. Maraming nawalan ng trabaho, maraming hindi alam kung paano gagawin ang bagong moda ng pagtatrabaho, at may ilan ring hindi naman masyadong naapektuhan ng mga pagbabagong ito dahil tila sanay na sila sa kalakarang nilalapat sa atin sa ngayon. At marahil ay isa ako sa mga taong iyon. Medyo.

Iyong tinaguriang work from home, ako iyon. Matagal na. Mula nang huminto ako sa pagtuturo. Bago pa man din iyon, ganito na ang moda ko. Virtual worker, remote worker. Matagal na akong nagtatrabaho nang ganito. Ang kailangan ko lang ay sarili kong espasyo sa pagsusulat, sa pag-e-edit, sa pagta-translate, at kung ano-ano pang uri ng trabahong kaya kong gampanan nang hindi nakikipagharap nang deretsahan sa mga tao. Matagal nang ganito ang buhay ko. Naiiba lang paminsan-minsan kapag kinukuha akong magturo o mag-training ng iba't ibang opisina at organisasyon. Masaya naman din ang buhay na iyon, dahil nga hindi ka napipirmi sa isang lugar; dadalaw ka lang at muling aalis, uuwi. Pero dahil huminto ang kalakaran ng mundo, huminto din ang ganitong uri ng trabaho ko.

Pero di ko nga gaanong alintana. Bagkus, tila mas dumami pa nga yata ang trabaho ko at kliyente ko simula nang nagkaroon ng lockdown, anumang uri ng quarantine na ang nilapat at lumipas, narito pa rin ang mga kliyente ko. Suwerte akong nilalang sa larangang ito. 

Pero isa yata itong paraan din ng sansinukob para hindi ako masyadong malugmok sa lumbay, lalo na sa panahong ito na hindi ko maaaring magampanan ang lagi kong ginagawa sa tuwing nagkakaroon ako ng malaking pagkalugmok sa buhay, bunga ng pakikipaghiwalay sa isang kaulayaw o katipan. Alam mo 'yung sobrang tita na kantang "Downtown" na kinanta nina Angelina Jolie at Winona Ryder sa Girl, Interrupted? Theme song ng buhay ko iyon. 

When you're alone 

And life is making you lonely

You can always go 

Downtown

Kanta ito ni Petula Clark, 1964. Siguro kung dekada ka nang nagbabasa ng espasyong ito, ilang beses ko na ding nabanggit ito. Pero ngayon higit sa kailanman, mas totoo sana ang aplikasyon nito sa buhay ko. Kailangan kong lumabas, magliwaliw, aliwin ang sarili, magpagpag, mamayagpag. Ito ang paraan ko sa pagpapanatili ng katatagan ko ng kalooban, lalo na't tuwing nalulugmok ako dahil sa isang hiwalayan. 

Masama nga yata ang pagkakataong tumaon sa desisyong ito. Tinapos ko ang halos anim na taong relasyon ko bago nag-quarantine. Sadyang ganoon lang talaga ang buhay marahil, marami kang hindi magampanan at marami kang hindi matanggap, pati na rin mga bagay na hindi mabago--sa sarili mo at sa sitwasyon--kaya kailangan mong gawin ang mga nararapat mong gawin sa buhay, kahit alam mong masasaktan ka o makakasakit ka. Sa pagkakataong ito, marami naman akong babauning magagandang alaala, pero hindi lang talaga sila naging sapat para ipagpatuloy ko ang landas na tinatahak sana namin. Sa kabila ng lahat, sana ay nasa mabuti siyang kalagayan, at sana ay bumuti pa ang kalagayan nila. At iyon lang ang masasabi ko tungkol rito.

Nakakalungkot--na siguro, hindi rin, medyo--na marami din akong nakitang hiwalayan nitong panahon ng sapilitang pagkulong sa ating lahat. May isang manunulat na nagtapos ang kanyang kasal, kahit ang pagkakaalala ko ay kakakasal lang nila noong isang taon yata. Lalaki at babae ito. May isa akong kakilalang biglang nanahimik sa social media sa paninirahan niya sa ibang bansa; iyon pala, nagtapos na rin ang kasal niya sa isang kapwa lalaki rin, dahil nasa bansa silang puwedeng maganap ang ganitong unyon. May ilan din akong nabasang naputol bigla ang LDR, o ang pagli-live-in, naghiwalay ang landas na dating magkasama, na iba't ibang uri ng samahan: mga lesbiyana, nonbinary at hetero, hetero, mga bakla, marami. Tila napaligiran rin ako ng ganitong hiwalayan. Kaya siguro hindi ako masyadong sumadsad na, tulad nang dati, dahil nakakakita ako ng mga kabatak kong pareho din ang pinagdaraanan, tulad ko.

Di ko sana isusulat ito. Ayoko sanang ilabas siya. Pero ewan ko ba at bigla akong huminto sa pagtatrabaho ngayon hapon para lang maitaktak ko ito. Minsan kasi, parang masamang bara na nahihirinan ang pagkatao ko ng mga ganitong isipin at damdamin, at kinakailangan ko siyang ilabas para muli akong umusad, muling gumana. Kaya heto tayo ngayon, tumitipa.

Gusto kong magpasalamat sa mga tahimik na sumusubaybay pala sa akin nang di ko nalalaman. Natitiktikan na nilang hindi ako okay, at nagparamdam silang puwede ko silang lapitan. Akala ko ay naitatago ko ito nang mahusay, tinatawag ngang "cryptic post" ng isang kabatak na ginagawa ko daw sa Twitter. Wala namang kuwenta na sa akin ang Facebook kaya hindi ako doon naglalabas ng kung anu-ano. Pero sa Twitter, hindi ko rin pala naitatago. O sadyang malakas lang kumutob at makiramdam ang mga kakilala ko, mga kaibigang sa online lang nakilala, at mga kaibigang matagal na akong kakilala bago pa man naimbento ang social media, at mga kakilalang minsanang kainuman. May isa pa ngang frontliner na siyang pumuna kung kamusta ako, siyang doktor sa emergency room at katakot-takot na PPE ang suot sa araw-araw niyang kalagayan, siya pa talaga ang nagmensahe at nangamusta, sabay alay ng tenga at balikat kung kinakailangan daw. Touched. I am touched by such words of comfort and support. Thank you, my dear friends; your small efforts mean the world to me, and thank you for the offers and encouraging words. Truly. 

Maliban sa mga mababait na nilalang na ito na natagpuan ko at natagpuan nila ako sa mundong ito, nakakatulong pala na June Pride Month ngayon. Na nahihila-hila ako/kami sa mga usap-usapang pride sa buwang ito ay hindi na bago, pero ito pala ang mga makakapagpaalala sa akin na kinakailangan ko pang maging matatag at matibay, dahil hindi pa tapos ang laban. Sa pangkalahatan. Sa pagsasalita tungkol sa iba't ibang aspeto ng buhay-bahaghari, tila nabubuhayan ako ng loob sa ilang aspetong akala ko ay namatay na sa akin. Marami akong binabalikan ngayon na mga bagay na nabinbin at naiwanan, o sadyang isinantabi, o pilit kinalimutan, dahil sa iba ang naging lihis ng buhay ko nitong mga nakaraang taon. At may mga bago rin sanang landas na puwede pang tahakin, o puwede pa pala, mabigyan lang ng pagkakataong makausad muli.

Sa ganitong mga panahon at pagkakataon, bundok o aplaya ang katapat ng  katahimikan ng kaluluwa. Puwede na ring sine o siyudad na iba sa lugar ko. Nakakaturete na hindi ko sila mapuntahan, alinman sa mga ito. Pero kahit naman lumuwag na ang mundo, nakakatakot pa ding maglalalabas sa kung saan-saan. Hindi na muna. Gusto kong umabot sa kabaligtaran ng 47 -- 74. Kung dati ay may sarili akong taning sa buhay ko, na sinasabi kong hanggang 60 lang ako, latest expiration date bilang 65, hindi na yata ito totoo sa ngayon. Gusto ko nang lubusin kung hanggang saan ako puwedeng umabot. Ang nanay kong matibay nasa 75 na, bingo na, pero wala pa ring nakakatinag sa kanya. Mukhang ako rin ganito ang magaganap, aabot sa bingo bago mag-blackout. 

Kaya sige lang. Kung anuman ang kaharap pa, at kakaharapin pa, tataya at tataya pa rin naman. Hindi naman na bago iyon, dahil ito na ang naging kalakaran ko sa buhay dati pa: ang tumaya, kahit walang katiyakan sa kalalabasan. Ang sigurado lang naman talaga tayo sa mundo ay -- walang kasiguraduhan sa mundo. Anumang uri ng galawan ang maganap at magaganap pa, uusad at uusad pa rin naman ako. Tayo. 

Kaya sige lang, lipad, isip, namnam, hinto, iyak, tawa, ngiti, usad, ramdam, lakbay, hinga, pahinga. Repeat to fade.

Salamat sa pagbabasa. 

   

Because writing is breathing, and blogging is taking deep breaths

KAYSA KUWARESMA

Nitong kakasimula lang ng lockdown quarantine, tinanong ako ng nanay ko kung para na bang Holy Week daw ang kapaligiran kung saan ako nakatira. Sabi ko oo, tahimik, walang lumalabas, walang dumaraang sasakyan. Nakikita ko kasi ito mula sa bintana ng tirahan ko, na nakatambad sa akin ang kahabaan ng isang kalye na siyang dumurugtong sa isa pang kalyeng pahilera, na mula sa kanan at kaliwa ang daan ng mga sasakyan. Noong Marso pa ito, noong kakasimula pa lamang ng tinaguriang “new normal” ng buhay natin ngayon. 

Pero ngayong Hunyo na, iba na ang kalakaran. Tanaw ko na naman ang mga traysikel na nagsibalik na sa kanilang kalakal sa buhay — at mabuti naman. Isa sa naiisip ko sa buong panahong ito ng katahimikan ay ang maingay na pagkalam ng sikmura’t pagsigaw ng damdamin ng mga taong di masyadong nakakaangat sa buhay, itong mga maliliit na manggagawang natutuwa akong kaharap sa araw-araw na buhay ko noon — mga nagtitinda ng pagkain nang walang resibo, mga naglalako sa kalye ng kung anu-ano, mga sasakyang kahit saan mo parahin at dadalhin ka kung saan mo nais, mga hindi regular ang kita. 

Sinusuportahan ko ang ganitong mga tao dahil naiintindihan ko ang ganoong kalagayan — na walang kasiguruhan ang dating ng pera sa buhay mo, na hindi ka suwelduhang trabahador kaya kailangan mong magsipag, no-work-no-pay kadalasan — dahil katulad nila ako. Iyon nga lang, mas nakakaangat ako nang larangan kaya ibang lebel ang pagiging no-work-no-pay ko kaysa sa kanila. Ako 'yung tipo na kahit Kuwaresma o anumang holiday, kaya kong itawid ang mga araw nang hindi nagtatrabaho dahil maganda-ganda din naman ang natatanggap kong kabayaran sa mga kliyente ko. Pero sila kasi, hindi. Kapag di sila nagtrabaho, tiyak na mas malala pa sa Kuwaresma ang buhay nila — laging kalbaryo, walang katapusan, hanggang sa pakiramdam nila'y nakapako na sila sa krus. Kaya kahit papaano, sa anumang makakaya ko, sinusubukan kong suportahan ang ganitong mga nagtatrabaho — kasi masipag silang humahanap ng paraan para kumita nang marangal. Marangal.

Kaninang lumabas ako ng bahay, muli ko na naman silang nakita, at mas marami nang nagbukas na tindahan sa tabi-tabi, mga sarado dati na tila buong tag-init ay Kuwaresma ang dating. Mas marami nang sasakyan, mas marami na ring tao, at mas marami nang kumikilos. Sabay ng kilos na ito ang nagsibalikang ingay ng kapaligiran, mga tunog ng businang di mapakali, hiyaw ng taong may tinatawag sa kung saan, sita ng pulis at megaphone ng militar sa mga bagong patakaran ng pagkilos, alok at imbita ng tinderang nais kumita nang kaunti mula sa iyong pagdaan sa harapan nila. Nandiyan na silang muli, kahit papaano, kahit hindi pa ganap, pero may mangilan-ngilan na ring nanumbalik.

Muling nabuhay ang kapaligiran. Tila nagbalik na rin ang sigla sa mga mata ng taong nakakasalubong ko, dahil lamang sa simpleng nakakalabas na sila at nakakakilos nang nais nilang kilos -- at muling nakakapagtrabaho nang marangal. Tiyak kong may mga ngiti sa labi ng ilan sa kanila, pero di ko lang masilayan dahil sa nakatakip na kaming lahat — tayo — ng maskarang kailangang idagdag sa napakarami nang maskarang suot na natin, dati pa, sa pang-araw-araw nating buhay, dito sa Pilipinas. 

Sa susunod na tatawag ang nanay ko sa akin, masasabi ko nang nanumbalik na ang buhay dito sa bahagi ko ng siyudad namin. Pero alam kong alam na rin niya iyon, dahil sa siya ang unang sumubok ng kapaligiran nang medyo lumuwag na. Ang matagal na niyang binabalak na balak na magpunta ng bangko ay naganap na rin. Nanumbalik din ang independensiya niyang lumarga mag-isa, dahil lang sa may mga traysikel nang kayang-kaya niyang sakyan mag-isa. Siya na lumaking hindi sinanay ang sarili sa kalakaran ng taksi o anumang mas nakakarangyang sakayan, siya na mas kampante sa pagsakay sa jeep o fx na alam niyang hindi lalayo sa rutang pamilyar sa kanya, siya na kayang-kayang diktahan ang takbo ng traysikel, muli siyang nakakalarga na nang malaya. At natutuwa ako sa balitang ito. 

Kahit isang magandang balita lang sa araw ko ay malayo na ang nararating. Malaki. Sa panahong napakahirap kumapit sa mga madalas mong kapitan, mainam makakita ng mga panibagong makakapitan, maitawid lang ang araw. Para naman mas masaya ang pakiramdam tuwing magbubukang-liwayway, na ang sasalubong sa damdamin mo ay pakiramdam na parang bagong taon na manigo, kaysa sa parang Kuwaresma. 

Because Sundays are for remembering

SEAHORSE

I have always wanted a seahorse. When I was a child, that is.

I grew up in my Lola's house on Antonio Luna street in Project 4, a suburb of Quezon City, but not the posh gated kind. We had easy access to the supermarket because of our prime location. You just go outside, walk around 100 steps or so, maybe 200 or 300 for my smaller seven, eight, or nine-year-old feet. When you reach the intersection of A. Luna and F. Castillo street, you turn left. Cristy's bakery is the unmistakable landmark to your left, as this corner is always full of people buying pandesal for 10 centavos each every morning. To my right is the three-storey building of the Velasquez family, and they have a convenience store on the ground floor where I buy my 25-centavo red gulaman drink fix. 

Where I lived, you won't get lost if you pay attention to these unmoving details. I never got lost. 

F. Castillo is a small two-way thoroughfare that meets up to the wider Aurora Boulevard up ahead. And on their left corner intersection, there stood Queen's Supermarket. It's the only supermarket around the area so people flock to it often. My Lola and I once saw the actress Boots Anson-Roa shop there, and my dear granny was fangirling a lot. Of course, Ms. Roa was very kind and accommodating, and smiled and chatted diplomatically with my Lola. Who would have thought that, by the time I turned 23 years old, Ms. Boots would become one of my future bosses, the one who would always remember our good times at the Premiere Productions office of the '90s even after years since it has closed down. I so love her dearly for not forgetting me, as I certainly won't forget her, too.

But as a child, grocery shopping was not the highlight of my supermarket trips. It's the chance to visit the small pet shop nook on one side of the facility. They had aquarium tanks of varying shapes, but mostly large ones that house many, many, many types of fishes. My Lola always bought those bright orange fat goldfish types from time to time, to put in her own aquarium. There were so many types of these small fishes, guppies, whatever they're called, I can't recall now. But it's not the fishes I wanted. It's the seahorse.

There were a few seahorses there in the tank, swimming on their own paths to avoid bumping into the fishes. They had this kind of stance, like they're standing majestically, but not really, since how can you stand when you're on water and you have no feet? But they appeared that way. They looked more like characters in an anthropomorphic way, unlike the fishes which you could always tell that they're, well, animals. But the seahorse is different. It looked like it was ready to converse with you, to come to life and talk like an animated being, like what I watch on TV in those cartoon shows every Saturday morning. 

To me, the seahorse looked like it had something important to say. When you're staring at it inside the aquarium, it looks like it's staring back. It's as if we're both waiting for who will speak up first. We stand there, we stare, and we wait. I've always wondered what it would say, what it would ask me, if it started speaking. I know I have my own ready questions, but I felt that you can't ask a seahorse the mundane questions you'd ask a goldfish, like how do you breathe, or how do you maintain your balance underwater, and stuff like that. I felt that you could converse deeply with a seahorse since I believed it could tell you insights into what life is like on water or something like that. I would have loved to have one at home, to stare at it endlessly while it swims and stares back, to feed it, and to watch it eat. It's a simple thought and a simple wish for times that were much simpler, too. A bit profound perhaps, but still simple in its profundity. 

I can't remember if I was able to persuade my Lola to buy me a seahorse. I don't think she wanted a non-fish entity in her big aquarium at home. Or did we actually try, only for it to perish earlier than the fishes? Details elude me now. But what stuck is the memory of wanting a seahorse, of staring at a seahorse, of seeing a seahorse stare back. What a strange childhood fascination. But Sundays are for remembering, and I remember this strange fascination today. That seahorse. //